Sasi: Molukse natuurwet in gemeenschapshanden

Wat is sasi?

Sasi is een Moluks gebruik waarbij de gemeenschap bepaalde natuurlijke hulpbronnen (op land of in zee) tijdelijk “sluit” (tutup sasi) en later weer “opent” (buka sasi). Tijdens de sluiting zijn oogsten, plukken, kappen of vissen verboden. De opening gaat gepaard met rituelen en een collectieve oogst. Het doel is herstel van de natuur én sociale orde: sasi beschermt voorraden, voorkomt conflicten en verdeelt baten op een voorspelbare manier. Dit wordt in de praktijk bewaakt door de kewang (traditionele toezichthouders) die regels afkondigen, borden/tekens plaatsen en sancties opleggen. worldfishcenter.org

Betekenis en herkomst

Het woord sasi verwijst naar verplichting/verbondenheid. In de pre-christelijke periode werd de beschermende werking vaak religieus geduid. Dinds de 17e eeuw zijn rituelen deels verchristelijkt of verwereldlijkt, maar de kern—collectief beheer—bleef intact. In sommige dorpen kreeg sasi een kerkelijk jasje (sasi gereja), met morele en organisatorische steun vanuit de Protestantse Kerk op de Molukken (GPM). 

Hoe werkt het in de praktijk?

  1. Aankondiging en markering
    De kewang plaatst verbodstekens (tanda sasi) langs grenzen, bij bomen of in de kustzone en kondigt de regels publiek aan. e3s-conferences.org

  2. Sluitingsperiode
    Duidelijke verboden gelden, zoals geen jonge kokos- of pinangbladeren plukken, geen bamboe kappen, niet in klapper- of durianbomen klimmen, geen trochusschelpen duiken en geen vis vangen. Overtredingen worden bestraft (geld, herstel of in natura). 

  3. Opening en collectieve oogst
    De kewang bepaalt, op basis van rijptijden of broedseizoenen, wanneer buka sasi plaatsvindt en maakt dit publiek. Vaak gaat dit samen met rituelen en een korte, gereguleerde oogstperiode. 

Concrete voorbeelden

Haruku (Midden-Molukken): sasi lompa op de riviermonding

In Haruku wordt een riviermonding jaarlijks gesloten voor de lompa (een kleine ansjovis). De kewang kondigt de sluiting aan, onderhoudt de zone en organiseert de opening: de avond vóór buka sasi is er ceremonie; de ochtend erna vangt de gemeenschap gezamenlijk, waarna de zone weer sluit. Onderzoek beschrijft dat de riviermond tijdelijk met netten wordt afgeschermd zodat de vis niet uit de sasi-zone ontsnapt, en dat wie de regels breekt door de kewang wordt beboet. Dit ritueel—ook bekend als Panas Sasi—is zowel ecologisch als sociaal ankerpunt. e-fas.org+2antarafoto.com+2

Waarom relevant?
Langlopende studies naar sasi laut in de Molukken laten zien dat heldere regels, lokaal toezicht en rituele verankering zorgen voor herstel van visbestanden én voor sociale cohesie. worldfishcenter.org

Raja Ampat (Papua Barat Daya): vrouwen als trekkers van sasi laut

In Kapatcol (West-Misool) beheert de vrouwen­groep Waifuna een sasi-gebied op zee. De zone werd in 2023–2024 een jaar gesloten; op 25–28 maart 2024 vond buka sasi plaats, waarna tijdelijk geoogst mocht worden en de sluiting weer inging. Lokaal wordt onder meer lola (trochus) en teripang (zeekomkommer) geoogst, met duidelijke tijds- en areaalafspraken. Ook in Salafen (Noord-Misool) organiseerde de vrouwen­groep Zakan Day op 15 november 2023 buka sasi na een jaar sluiting; er gold een oogstvenster van acht dagen, waarna de zeezone weer dicht ging tot het volgende jaar. Dit vergroot draagvlak en naleving, en past sasi in moderne mariene bescherming. Yayasan Konservasi Alam Nusantara (YKAN)+2Yayasan Konservasi Alam Nusantara (YKAN)+2

Wat levert sasi op?

  • Ecologisch: hogere overlevingskansen voor jonge vis/schelpdieren en rijpe oogst, doordat oogstdruk in kritieke periodes pauzeert. e-fas.org+1

  • Sociaal: minder conflict over wie wanneer mag oogsten; rituelen en gezamenlijke opening versterken onderlinge binding.

  • Bestuurlijk: sasi sluit aan op hedendaagse beheerdoelen (dorpsreglementen, mariene reservaten), zolang regels transparant zijn en de kewang gezag heeft. 

Bronnen (selectie, voor verdieping)

Terug naar blog